પેટની જમણી બાજુ દુખાવો થવાના અલગ-અલગ કારણો હોઈ શકે છે, પરંતુ જો તમને પેટની જમણી બાજુ દુખાવો અથવા અગવડતા થતી હોય તો તે વિવિધ અંતર્ગત બિમારીઓ નાં સંકેત હોઈ શકે છે. આ સમસ્યાના સંભવિત કારણો જાણવા જરૂરી છે અને આ તકલીફથી કઈ રીતે છુટકારો મેળવવો તે દરેક વ્યક્તિની તંદુરસ્ત જીવન શૈલી માટે ખૂબ જરૂરી છે.
પેટની જમણી બાજુ દુખાવો થવાના કારણો, લક્ષણો અને ઉપચાર
1. પેટના સ્નાયુમાં તાણ (Abdominal muscle tension)
આ એક સામાન્ય કારણ છે, જેમાં પેટના સ્નાયુમાં તાણ ને લીધે થાય છે. તેનું કારણ ઘણીવાર સ્નાયુના અતિશય ખેંચાણ અથવા ફાટી જવાથી હોઈ શકે. આ તાણ વધારે વજન ઊંચકવાથી, અચાનક હલનચલનથી અથવા સતત ઉધરસ જેવી ક્રિયાઓના પરિણામે થઈ શકે છે. આ કારણોથી થતો પેટનો દુખાવો સામાન્ય રીતે હળવો હોય છે અને પર્યાપ્ત આરામ અને દર્દ રાહત દવાથી દુખાવો મતી શકે છે.
2. એપેન્ડિસાઈટિસ (Appendicitis)
પેટમાં દુખાવા માટે અન્ય એક કારણ એપેન્ડિસાઈટિસ, એપેન્ડિક્સની બળતરા, અન્ય સંભવિત પણ જવાબદાર હોઈ શકે છે. સામાન્ય રીતે આ દુખાવો નાભિની નજીકથી શરૂ થાય છે અને પેટનીજમની બાજુ સુધી જાય છે. આ પ્રકારના દુખાવા સાથે વારંવાર ઉબકા, ઉલટી, તાવ અને ભૂખમાં ઘટાડો થવા જેવી તકલીફો જોવા મળે છે. જો સારવાર ન કરવામાં આવે તો એપેન્ડિસાઈટિસ ફાટેલા પરિશિષ્ટ તરફ દોરી શકે છે, જેના પરિણામે ગંભીર આરોગ્ય જોખમ ઊભા થઈ શકે છે.
3. હર્નીયા (Hernia)
જ્યારે કોઈ અંગ અથવા પેશી સ્નાયુઓમાં નબળા સ્થાનમાંથી બહાર નીકળે છે ત્યારે હર્નિઆસ થાય છે. જેના પરિણામે અસ્વસ્થતા ઊભી થઈ શકે છે, જે ઘણીવાર જંઘામુળ અથવા પેટનાં નીચલા ભાગમાં અનુભવાય છે. આ સમયે નોંધનીય રીતે દેખાતી ગાંઠો અને ઉબકા તથા ઉલ્ટી જેવા લક્ષણો જોવા મળે છે. હર્નીયાને મટાડવા માટે સર્જિકલ હસ્તક્ષેપની જરૂર પડી શકે છે.
4. કિડનીની સમસ્યાઓ (Kidney problems)
પેટની જમણી બાજુ દુખાવાનું કારણ કિડની ને સંબધિત સમસ્યાઓ પણ હોઈ શકે છે, જેમ કે કિડનીની પથરી કે ચેપ લાગવો જેના લીધે પીઠના નીચેના ભાગમાં અને પેટની જમણી બાજુમાં દુખાવો થાય છે. દર્દી લક્ષણો જેવા કે પેશાબ કરતી સમયે પીડા થવી, તાવ અને શરદી અનુભવી શકે છે. તબીબી મૂલ્યાંકન દ્વારા લખવામાં આવેલ ચોક્કસ કારણોને આધારે સારવારના અભિગમો બદલાય છે.
5. પ્રજનન તંત્રની સમસ્યાઓ (Reproductive System Issues)
સ્ત્રીઓમાં આ દુખાવો અંદશયની કોથળીઓ, એન્ડોમેટ્રિઓસિસ અથવા એક્ટોપિક ગર્ભાવસ્થા સાથે પ્રજનન તંત્રની વિવિધ સમસ્યાઓ જમણી બાજુ પેટના દુખાવા માટે જવાબદાર હોય શકે છે. પુરૂષોમાં આ દુખાવો સ્ત્રીઓથી વિપરીત, ટેસ્ટિક્યુલર ટોર્સિયન અથવા પ્રોસ્ટેટ ગ્રંથિની બળતરાને કારણે પેટના નીચેના ભાગમાં તકલીફ થઈ શકે છે.
6. IBS (Irritable bowel syndrome)
IBS એ આંતરડાને સંબંધિત સ્થિતિ છે જે મોટા આંતરડાને અસર કરે છે અને ઘણીવાર પેટના નીચેના ભાગમાં અગવડતા લાવે છે. આ સ્થિતિમાં દર્દી ને પીડા થવી, પેટ ફૂલવું, ગેસ અને આંતરડાની હલચલ ની ગતિમાં ફેરફાર થવા જેવા લક્ષણો અનુભવી શકે છે. સામાન્ય રીતે IBS ને આહારમાં ફેરફાર, તણાવ દૂર કરવા અને કેટલાક કિસ્સાઓમાં દવાઓનો ઉપયોગ કરવાથી મટાડી શકાય છે.
7. અપચો (indigestion)
અપચો, જે પેટના અસ્તરની બળતરા ને લીધે થાય છે, જેને લીધે સ્વસ્થતા થઈ શકે છે જે મુખ્યત્વે પેટના ઉપરના ભાગમાં અનુભવાય છે. જેના લક્ષણોમાં વારંવાર પેટનું ફૂલવું, ઉબકા આવવા અને હાર્ટબર્નનો સમાવેશ થાય છે. જેની સારવાર સામાન્ય રીતે આહાર, તણાવ વ્યવસ્થાપન અને દવાઓના ઉપયોગથી કરી શકાય છે.
8. ગેસ (Gas)
પાચનતંત્રમાં અનિષય ગેસને કારણે પેટમાં નીચલા ભાગમાં દુખાવો થઈ શકે છે. આ સમયે પેટનું ફૂલવું, ઓડકાર જેવા લક્ષણો દેખાય છે. ગેસ સંબંધિત સમસ્યાઓમાં સામાન્ય રીતે ખોરાક ફેરફાર અને જરૂરી હોય તો દવાઓનો ઉપયોગથી કાબૂ મેળવી શકાય છે.
સ્વ-સંભાળના પગલાં
ઓછા ગંભીર કિસ્સાઓમાં, જાતે ઉપચાર કરી રાહત મેળવી શકાય છે, એક સમયે ખૂબ વધારે આહાર ન લેવો, જો તમરો ખોરાક વધારે હોય તો નાના-નાના ભાગમાં લેવો, સારી રીતે હાઇડ્રેટેડ રહેવું અને પેટની અસ્તરની બળતરાને વધારી શકે તેવી દવાઓ લેવાનું ટાળવા જેવા પગલાં મદદરૂપ બને છે. જો કે, તાવ, ઉબકા કે ઉલટી, મળમાં લોહી અથવા પેટમાં સોજો જેવા લક્ષણો દેખાય તો તાત્કાલિક તબીબની મુલાકાત લેવી જરૂરી છે. એ જ રીતે જો છાતીમાં દુખાવો અથવા કમળો હોય તો તાત્કાલિક ડોક્ટરનું મૂલ્યાંકન જરૂરી છે.
તબીબની સલાહ લો
આ વાત પર ધ્યાન આપો કે આ માહિતી વ્યવસાયિક તબીબી સલાહ, નિદાન અથવા સારવારનો વિકલ્પ નથી. જો કોઈપણ લક્ષણ ચાલુ રહે અથવા ચિંતાનું કારણ બને, તો સચોટ નિદાન અને યોગ્ય સારવાર માટે તબીબની સલાહ લેવાની ખાસ ભલામણ કરવામાં આવે છે.